Procedura likwidacji szkód
Nasze firmy, jak i my sami, funkcjonujemy w systemie prawnym, który nieustannie się zmienia i ewoluuje. Prowadzenie firmy wymaga stałego monitorowania działań przez wyspecjalizowanych prawników, co staje się formą walki z konkurencją i jest niezbędne do sprawnego i bezpiecznego funkcjonowania podmiotów gospodarczych.
Co to jest odszkodowanie?
Odszkodowanie jest to świadczenie należne poszkodowanemu od osoby zobowiązanej do naprawienia wyrządzonej szkody, mające funkcję kompensacyjną i co do zasady obejmujące zarówno straty, jakie poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody, jak i utracone korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Odszkodowanie obejmuje takie straty i utracone korzyści, które pozostają w adekwatnym, "normalnym" związku przyczynowym ze zdarzeniem wywołującym szkodę. Odszkodowanie ma zmierzać do wyeliminowania ujemnych następstw dla osoby poszkodowanej, wiążących się ze szkodą.
Kto może być uprawniony do uzyskania odszkodowania?
Osobą uprawnioną do odszkodowania jest poszkodowany, tj. ten, którego dobra - majątkowe lub osobiste - zostały naruszone wskutek czynu niedozwolonego. Zazwyczaj będzie to osoba, przeciwko której bezpośrednio skierowane było zachowanie sprawcy wywołujące szkodę. Jednakże w przypadku, gdy wskutek czynu sprawcy poszkodowany zmarł, także osoby bliskie zmarłego są uprawnione do uzyskania określonych świadczeń odszkodowawczych. Należą do nich: zwrot kosztów leczenia i pogrzebu poszkodowanego (zwrot ten przysługuje każdej osobie, która takie koszty poniosła), renta alimentacyjna (przysługująca osobie, wobec której ciążył na poszkodowanym ustawowy obowiązek alimentacyjny, lub której zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania), a także stosowne odszkodowanie. To ostatnie świadczenie służy najbliższym członkom rodziny zmarłego (czyli dzieciom, rodzicom, rodzeństwu), jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Wyraża się ono w różnicy pomiędzy stanem materialnym członka rodziny, jaki istniałby, gdyby zmarły żył, a stanem, w jakim się znalazł wskutek jego śmierci. Jeżeli poszkodowanym jest osoba małoletnia, jest ona uprawniona do odszkodowania, jednakże w jej imieniu działa wówczas przedstawiciel ustawowy (rodzice lub opiekun).
Od kogo można dochodzić odszkodowania?
Osobą zobowiązaną do naprawienia szkody jest przede wszystkim jej sprawca, i to właśnie od niego poszkodowany może dochodzić swych roszczeń odszkodowawczych. Jednakże w przypadku, gdy sprawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakładzie ubezpieczeń (w przypadku ubezpieczeń komunikacyjnych jest to obowiązkowe ubezpieczenie każdego posiadacza pojazdu mechanicznego), odszkodowanie może być bezpośrednio dochodzone od zakładu ubezpieczeń, co znacznie zwiększa realną możliwość wyegzekwowania ewentualnego świadczenia.
Zobowiązanym do odszkodowania może być także osoba sprawująca nadzór nad sprawcą szkody, któremu ze względu na wiek lub stan psychiczny, nie można przypisać winy, osoba powierzająca drugiemu wykonanie określonej czynności, właściciel zwierzęcia, które wyrządziło szkodę, właściciel budynku lub budowli, która wskutek zawalenia się wyrządziła komuś szkodę, osoba prowadząca na własny rachunek przedsiębiorstwo wprowadzane w ruch za pomocą sił przyrody - pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych, itp. (np. przedsiębiorstwa transportowe, kolej, kopalnie, huty, fabryki itp.), a także samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji.
Jeżeli chodzi o szkody wyrządzone przez ruch pojazdów, to w pewnych przypadkach, (np. gdy sprawcy nie można ustalić, lub gdy sprawca nie jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych), zobowiązanym do naprawienia szkody jest Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
Z jakiego tytułu można starać się o odszkodowanie?
Odszkodowanie przysługuje zarówno za poniesioną szkodę o charakterze majątkowym (np. koszty naprawy uszkodzonego pojazdu, a w przypadku uszkodzenia ciała - koszty leczenia, zakupu leków, środków medycznych, renta wyrównawcza z tytułu utraconych dochodów, renta na zwiększone potrzeby poszkodowanego), jak również za krzywdę. Krzywda jest szkodą o charakterze niemajątkowym, która wiąże się z naruszeniem dóbr osobistych człowieka, z doznanym przez niego bólem i cierpieniem zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Odszkodowanie zwie się w tym przypadku zadośćuczynieniem.
Odpowiedzialność kierowców na zasadzie winy i ryzyka
Zasadą jest, iż posiadacz mechanicznego środka komunikacji odpowiada za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu na zasadzie ryzyka, a więc niezależnie od winy. Oznacza to, że od odpowiedzialności tej może się uwolnić tylko przez wykazanie, że szkoda nastąpiła z siły wyższej, z wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi on odpowiedzialności.
W przypadku jednak, gdy szkoda nastąpi wskutek zderzenia się pojazdów lub gdy kierowca wyrządzi szkodę osobie, którą przewozi z grzeczności (tzn. bezinteresownie), jego odpowiedzialność opiera się na zasadzie winy, tzn. jest on zobowiązany do naprawienia szkody tylko wtedy, gdy nastąpiła ona na skutek jego zawinionego zachowania (umyślnego lub nieumyślnego).
W przypadkach, w których zostanie ustalone, że poszkodowany swym zachowaniem przyczynił się do powstania szkody (np. jechał samochodem nie mając zapiętych pasów bezpieczeństwa, świadomie podjął jazdę z nietrzeźwym kierowcą), odszkodowanie należne poszkodowanemu może zostać zmniejszone w stosunku, w jakim przyczynił się on do zaistnienia szkody.
Okresy przedawnienia roszczeń
Terminy zgłaszania szkód określone są w ogólnych warunkach ubezpieczeń (OWU). W przypadku ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej z tytułu czynów niedozwolonych, terminy przedawnienia (czas na zgłoszenie roszczenia) określa art. 442 kodeksu cywilnego:
Art. 422 [1]. § 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletniości.
